του Αθανάσιου Αλεξανδρίδη
Η αυτοκτονία του συνανθρώπου μας με συγκλόνισε.
Αν και εκπαιδευμένος από την Ιατρική και την Ψυχιατρική να βλέπω τον θάνατο στα μάτια, αν και υποψιασμένος από την Ψυχανάλυση και την Φιλοσοφία στο να βλέπω την αυτοκτονία ως την ύψιστη...πράξη της αυτονομίας του ατόμου, αν και η κλινική μου δουλειά με βαριά πάσχοντες ψυχικά και σωματικά κάποιες φορές με «κέρασε» αυτό το πικρό ποτήρι, ομολογώ πως την ζω κάθε φορά με τον ίδιο τρόπο: Βαθειά απόγνωση καθώς ταυτίζομαι με τον αυτόχειρα πριν το διάβημα. Βαρειά ενοχή που δεν ήμουν δίπλα του να το αποτρέψω!
Είμαι άραγε ο μόνος που σκέφτεται έτσι; Δεν το νομίζω. Είμαι σίγουρος πως αυτή τη στιγμή χιλιάδες Έλληνες βιώνουν κάτι ανάλογο. Υπήρξαμε ανεπαρκείς προς τον «πλησίον». Η βοήθεια προς τον πλησίον λέει ο γάλλος φιλόσοφος Λεβινάς είναι η πρώτη πράξη εξανθρωπισμού μας γιατί στο πρόσωπο του πλησίον ανακαλύπτουμε το άγνωστο δικό μας πρόσωπο. Άραγε έτσι δεν ξεκινά και ο εξανθρωπισμός μας όταν, δεχόμενοι παθητικά από τη μητέρα μας τις πρώτες φροντίδες στο σώμα, δεν παίρνουμε μαζί και το μήνυμα της επιθυμίας της για να υπάρξουμε ως «άτομα», ως «πρόσωπα»; Αυτή η εμπειρία δεν μας γεννά την ηθική υποχρέωση, αργότερα, από θέση ενεργητική να προσφέρουμε την απαραίτητη βοήθεια; Πόσο μακριά μπορούμε να κρατήσουμε τη σκέψη πως, «αφού σταθήκαμε παθητικά μπροστά στον αυτόχειρα, εμείς δεν είμαστε που οπλίσαμε την σκανδάλη;». Εμείς! Εμείς διαπράξαμε ένα συλλογικό φόνο!
Διαταρακτική σκέψη που γρήγορα θέλουμε να διώξουμε από το μυαλό μας . Και ο ίδιος ο αυτόχειρας θέλει να μας προστατέψει από αυτήν. Με το σημείωμά του άλλους θέλει να ορίσει ως δολοφόνους του στο πραγματικό και στο φαντασιακό επίπεδο. Η «κυβέρνηση Τσολάκογλου», συμβολική αναφορά στη σημερινή, σύμφωνα με αυτόν, υπόδουλη στα «ξένα συμφέροντα» κυβέρνηση, δεν μάς βυθίζει στα τρομαχτικά βιώματα της πείνας, της αθλιότητας και του θανάτου που στοίχειωσαν πιθανότατα την παιδική του ηλικία; Ο ηλικιωμένος αυτόχειράς μας, ένα παιδί που επιβίωσε της Κατοχής, ένας έφηβος που επιβίωσε του Εμφυλίου, ένας ώριμος άνδρας που επιβίωσε της Δικτατορίας; Πόσα συλλογικά τραύματα μπορεί να αντέξει μια γενιά;
Η ιστορία της Ελλάδας είναι γεμάτη συλλογικά τραύματα.
Όχι γιατί έγιναν τρομαχτικά γεγονότα άσκησης εξολοθρευτικής βίας από μερίδα του πληθυσμού πάνω σε μια άλλη μερίδα (π.χ. προσφυγιά, κατοχή, εμφύλιος, σχέσεις Βορρά-Νότου, καταπίεση αλλόθρησκων και αλλόγλωσσων Ελλήνων). Όχι γιατί έγιναν φόνοι μεμονωμένων ατόμων που πήραν διάσταση συλλογικών φόνων (π.χ. Πλουμπίδης, Λαμπράκης). Αυτά δυστυχώς συνεχώς συμβαίνουν στην ιστορία όλων των Εθνών. Τα γεγονότα στην Ελλάδα έγιναν τραύματα γιατί ποτέ δεν αποκαταστάθηκε η Ιστορία σε όλες της τις πτυχές, γιατί ποτέ δεν υπήρξε Δίκη, Δικαιοσύνη, Τιμωρία, Κάθαρση, Συμφιλίωση. Μόνο πλαστές συμφιλιώσεις που ψευτοσκεπάζουν τραύματα που κακοφορμίζουν εσωτερικά, μεταβιβάζονται διαγενεαλογικά και μένουν πάντοτε ενεργή απαιτώντας ... Αλλά, όπως ρωτά τον χορό των Χοηφόρων η απελπισμένη από την αναμονή μέσα στο άδικο Ηλέκτρα «Τι να ευχηθώ να έρθει; Δικαστής ή Δήμιος;», έτσι και ο εξαντλημένος πια χορός απαντά: «Όποιος ανταποδώσει τον φόνο!».
Μοιάζει να τα ξέρει αυτά ο αυτόχειρας της πλατείας. Ισως να του τα δίδαξε υπογείως το συλλογικό ασυνείδητο. Γι΄αυτό και αυτοθυσιάζεται! Γίνεται το «πρώτο και το τελευταίο» θύμα, ένας Τοτεμικός πρόγονος, ένας Κάδμος που θυσιάζεται για την σωτηρία της Πόλης. Με τον θάνατό του ζητά το χέρι να μπεί στη σκανδάλη, οι νέοι να πάρουν τα Καλάζνικωφ, και ενσαρκώνοντας τον μύθο των «ανταρτών πόλεως» (γιατί για τα μεγάλα χρειάζεται πάντα να αντλείς από μεγάλους ιστορικούς και φαντασιακούς μύθους) να ανοίξει ή να κλείσει ο κύκλος του αίματος!
Στην Ελλάδα έχουμε πολλούς ανοιχτούς κύκλους αίματος. Θα γράψω, ίσως, γι΄αυτούς άλλη στιγμή. Σήμερα τα πράγματα είναι εξαιρετικά επείγοντα και εκρηκτικά γι΄αυτό θα μείνω μόνο στους πραγματικούς φόνους που προκάλεσε η κρίση. Φόνοι που εγκατέστησαν συλλογικούς φαντασιακούς φόνους μες στην ψυχή του Ελληνα:
-ο φόνος του Αλέξη Γρηγορόπουλου, που στοιχειώνει τη συνείδηση των εφήβων και που στέλνει, και που θα στέλνει για πολλά χρόνια, πολλούς νέους στην αγκαλιά των εξτρεμιστικών οργανώσεων αν οι ενήλικες δεν τους ζητήσουμε εμπράγματα «συγγνώμη» για τη βία της «παιδοκτονίας» στην οποία τους εκθέσαμε, αν δεν τους ανοίξουμε αμέσως το δρόμο για μια δημιουργική Ζωή.
- το ολοκαύτωμα στη Μαρφίν, που μούδιασε το μυαλό μας και το σκέψη μας ανακινώντας στο κέντρο της δημοκρατικής Αθήνας, εξήντα χρόνια μετά, τον εφιάλτη των κρεματορίων. Φυσικά, μόνο σε όσους θέλουν και αντέχουν να θυμούνται και να σκέφτονται! Δυστυχώς θυμούνται καλύτερα οι διαγενεαλογικοί συνεχιστές των ναζί: δεν είναι τυχαίο ότι οι γερμανοί νεοναζί πυρπολούν τους ξενώνες των μεταναστών! Μήπως και εδώ, οι κάποιοι υποτιθέμενοι προασπιστές της Δημοκρατίας, επαναλαμβάνοντας το «σύμπτωμα του εμπρησμού», δεν έδειξαν κάτω από την αντιεξουσιαστική τους μάσκα το πραγματικό τους όραμα, αυτό της λατρείας της Βίας και του Θανάτου; Δεν ξέρω αν οι εμπρηστές κοιμούνται ήσυχοι. Για μένα πάντως η καμένη κυοφορούσα μητέρα, σύμφορο της Ελλάδας και των θνησιγενών ελπίδων της, είναι ο χειρότερός μου εφιάλτης.
-ο αυτοχειριασμός του ηλικιωμένου στην πλατεία, που, παρά τους ευκαιριακούς παιάνες, έδειξε αυτό που υπογείως κλώθει η απάνθρωπη και προσηλωμένη στο χρήμα κοινωνία (καμιά φορά ακόμη και μέσα από «αθώους» επιστημονικούς διαλόγους , όπως αυτόν της ευθανασίας!) : «οι γέροι είναι άχρηστοι, καλύτερα να λείψουν!». Και μάλιστα, ας είναι ευγενικοί και ας το κάνουν από μόνοι τους, ήπια και αθόρυβα στη γωνιά τους, όπως ωραία το οργανώνουν οι Δημόσιές μας Αρχές (π.χ. καθιστώντας τους ανίκανους να έχουν τα φάρμακά τους αφού αδυνατούν πλέον να καταβάλουν την πληρωμή τους στα φαρμακεία)! Είναι άλλωστε γνωστό: «Σκοτώνουν τ΄άλογα όταν γεράσουν!». Συμπληρώσαμε όλο το φάσμα των πιθανών φόνων. Από τη διπλή θέση του θύτη και του θύματος, δολοφονήσαμε και πήραμε στην αγκαλιά μας το πτώμα του έφηβου γιού μας, του αδελφού, της εγκύου συντρόφου μας, του αγέννητου παιδιού μας, του πατέρα μας. Φονεύουμε κάθε μέρα τη μητέρα πατρίδα. Μάτωσε η καρδιά μας, μάτωσαν τα χέρια μας. Ο κύκλος του αίματος τορπιλίζει το παρόν, ναρκοθετεί το μέλλον. Δημιουργεί ηθικά χρέη που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά και που μπροστά τους τα οικονομικά χρέη για τα οποία μόνο μιλάμε θα μοιάζουν νάνοι. Το αίμα ζητά αίμα! Και το παίρνει! Άλλοτε φανερά: το αίμα του άλλου, το αίμα το δικό μας. Άλλοτε υπόγεια: η τρέλα, η κατάθλιψη, οι ψυχοσωματικές αρρώστιες, οι ψυχοπαθητικές αντικοινωνικές συμπεριφορές, οι εξαρτήσεις, τα φονικά ατυχήματα . Η διαφθορά, η εγκληματικότητα, η αποξένωση, η αδιαφορία. Τόσες μάσκες θανάτου! Αν καταλάβουμε ότι είμαστε όλοι συμμέτοχοι στον φόνο, ίσως αναπτυχθεί μια νέα συλλογικότητα. Ίσως το κοινό αίσθημα ενοχής δημιουργήσει τις συνεκτικές δυνάμεις εκεί που η αγάπη όφειλε, αλλά απέτυχε. Ίσως στο τέλος, όπως στην Αρχαία Τραγωδία, προσέλθουμε όλοι, άτομα, κοινωνικές ομάδες, θεσμοί, χωρίς αλαζονεία, όλοι ηττημένοι για τη δημιουργία μιας δικαιότερης Πόλης…
*Ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης είναι Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Υπεύθυνος της «Ομάδας μελέτης για τα Συλλογικά Τραύματα» της Ευρωπαϊκής Ψυχαναλυτικής Ομοσπονδίας
Πηγή: protagon.gr
Είμαι άραγε ο μόνος που σκέφτεται έτσι; Δεν το νομίζω. Είμαι σίγουρος πως αυτή τη στιγμή χιλιάδες Έλληνες βιώνουν κάτι ανάλογο. Υπήρξαμε ανεπαρκείς προς τον «πλησίον». Η βοήθεια προς τον πλησίον λέει ο γάλλος φιλόσοφος Λεβινάς είναι η πρώτη πράξη εξανθρωπισμού μας γιατί στο πρόσωπο του πλησίον ανακαλύπτουμε το άγνωστο δικό μας πρόσωπο. Άραγε έτσι δεν ξεκινά και ο εξανθρωπισμός μας όταν, δεχόμενοι παθητικά από τη μητέρα μας τις πρώτες φροντίδες στο σώμα, δεν παίρνουμε μαζί και το μήνυμα της επιθυμίας της για να υπάρξουμε ως «άτομα», ως «πρόσωπα»; Αυτή η εμπειρία δεν μας γεννά την ηθική υποχρέωση, αργότερα, από θέση ενεργητική να προσφέρουμε την απαραίτητη βοήθεια; Πόσο μακριά μπορούμε να κρατήσουμε τη σκέψη πως, «αφού σταθήκαμε παθητικά μπροστά στον αυτόχειρα, εμείς δεν είμαστε που οπλίσαμε την σκανδάλη;». Εμείς! Εμείς διαπράξαμε ένα συλλογικό φόνο!
Διαταρακτική σκέψη που γρήγορα θέλουμε να διώξουμε από το μυαλό μας . Και ο ίδιος ο αυτόχειρας θέλει να μας προστατέψει από αυτήν. Με το σημείωμά του άλλους θέλει να ορίσει ως δολοφόνους του στο πραγματικό και στο φαντασιακό επίπεδο. Η «κυβέρνηση Τσολάκογλου», συμβολική αναφορά στη σημερινή, σύμφωνα με αυτόν, υπόδουλη στα «ξένα συμφέροντα» κυβέρνηση, δεν μάς βυθίζει στα τρομαχτικά βιώματα της πείνας, της αθλιότητας και του θανάτου που στοίχειωσαν πιθανότατα την παιδική του ηλικία; Ο ηλικιωμένος αυτόχειράς μας, ένα παιδί που επιβίωσε της Κατοχής, ένας έφηβος που επιβίωσε του Εμφυλίου, ένας ώριμος άνδρας που επιβίωσε της Δικτατορίας; Πόσα συλλογικά τραύματα μπορεί να αντέξει μια γενιά;
Η ιστορία της Ελλάδας είναι γεμάτη συλλογικά τραύματα.
Όχι γιατί έγιναν τρομαχτικά γεγονότα άσκησης εξολοθρευτικής βίας από μερίδα του πληθυσμού πάνω σε μια άλλη μερίδα (π.χ. προσφυγιά, κατοχή, εμφύλιος, σχέσεις Βορρά-Νότου, καταπίεση αλλόθρησκων και αλλόγλωσσων Ελλήνων). Όχι γιατί έγιναν φόνοι μεμονωμένων ατόμων που πήραν διάσταση συλλογικών φόνων (π.χ. Πλουμπίδης, Λαμπράκης). Αυτά δυστυχώς συνεχώς συμβαίνουν στην ιστορία όλων των Εθνών. Τα γεγονότα στην Ελλάδα έγιναν τραύματα γιατί ποτέ δεν αποκαταστάθηκε η Ιστορία σε όλες της τις πτυχές, γιατί ποτέ δεν υπήρξε Δίκη, Δικαιοσύνη, Τιμωρία, Κάθαρση, Συμφιλίωση. Μόνο πλαστές συμφιλιώσεις που ψευτοσκεπάζουν τραύματα που κακοφορμίζουν εσωτερικά, μεταβιβάζονται διαγενεαλογικά και μένουν πάντοτε ενεργή απαιτώντας ... Αλλά, όπως ρωτά τον χορό των Χοηφόρων η απελπισμένη από την αναμονή μέσα στο άδικο Ηλέκτρα «Τι να ευχηθώ να έρθει; Δικαστής ή Δήμιος;», έτσι και ο εξαντλημένος πια χορός απαντά: «Όποιος ανταποδώσει τον φόνο!».
Μοιάζει να τα ξέρει αυτά ο αυτόχειρας της πλατείας. Ισως να του τα δίδαξε υπογείως το συλλογικό ασυνείδητο. Γι΄αυτό και αυτοθυσιάζεται! Γίνεται το «πρώτο και το τελευταίο» θύμα, ένας Τοτεμικός πρόγονος, ένας Κάδμος που θυσιάζεται για την σωτηρία της Πόλης. Με τον θάνατό του ζητά το χέρι να μπεί στη σκανδάλη, οι νέοι να πάρουν τα Καλάζνικωφ, και ενσαρκώνοντας τον μύθο των «ανταρτών πόλεως» (γιατί για τα μεγάλα χρειάζεται πάντα να αντλείς από μεγάλους ιστορικούς και φαντασιακούς μύθους) να ανοίξει ή να κλείσει ο κύκλος του αίματος!
Στην Ελλάδα έχουμε πολλούς ανοιχτούς κύκλους αίματος. Θα γράψω, ίσως, γι΄αυτούς άλλη στιγμή. Σήμερα τα πράγματα είναι εξαιρετικά επείγοντα και εκρηκτικά γι΄αυτό θα μείνω μόνο στους πραγματικούς φόνους που προκάλεσε η κρίση. Φόνοι που εγκατέστησαν συλλογικούς φαντασιακούς φόνους μες στην ψυχή του Ελληνα:
-ο φόνος του Αλέξη Γρηγορόπουλου, που στοιχειώνει τη συνείδηση των εφήβων και που στέλνει, και που θα στέλνει για πολλά χρόνια, πολλούς νέους στην αγκαλιά των εξτρεμιστικών οργανώσεων αν οι ενήλικες δεν τους ζητήσουμε εμπράγματα «συγγνώμη» για τη βία της «παιδοκτονίας» στην οποία τους εκθέσαμε, αν δεν τους ανοίξουμε αμέσως το δρόμο για μια δημιουργική Ζωή.
- το ολοκαύτωμα στη Μαρφίν, που μούδιασε το μυαλό μας και το σκέψη μας ανακινώντας στο κέντρο της δημοκρατικής Αθήνας, εξήντα χρόνια μετά, τον εφιάλτη των κρεματορίων. Φυσικά, μόνο σε όσους θέλουν και αντέχουν να θυμούνται και να σκέφτονται! Δυστυχώς θυμούνται καλύτερα οι διαγενεαλογικοί συνεχιστές των ναζί: δεν είναι τυχαίο ότι οι γερμανοί νεοναζί πυρπολούν τους ξενώνες των μεταναστών! Μήπως και εδώ, οι κάποιοι υποτιθέμενοι προασπιστές της Δημοκρατίας, επαναλαμβάνοντας το «σύμπτωμα του εμπρησμού», δεν έδειξαν κάτω από την αντιεξουσιαστική τους μάσκα το πραγματικό τους όραμα, αυτό της λατρείας της Βίας και του Θανάτου; Δεν ξέρω αν οι εμπρηστές κοιμούνται ήσυχοι. Για μένα πάντως η καμένη κυοφορούσα μητέρα, σύμφορο της Ελλάδας και των θνησιγενών ελπίδων της, είναι ο χειρότερός μου εφιάλτης.
-ο αυτοχειριασμός του ηλικιωμένου στην πλατεία, που, παρά τους ευκαιριακούς παιάνες, έδειξε αυτό που υπογείως κλώθει η απάνθρωπη και προσηλωμένη στο χρήμα κοινωνία (καμιά φορά ακόμη και μέσα από «αθώους» επιστημονικούς διαλόγους , όπως αυτόν της ευθανασίας!) : «οι γέροι είναι άχρηστοι, καλύτερα να λείψουν!». Και μάλιστα, ας είναι ευγενικοί και ας το κάνουν από μόνοι τους, ήπια και αθόρυβα στη γωνιά τους, όπως ωραία το οργανώνουν οι Δημόσιές μας Αρχές (π.χ. καθιστώντας τους ανίκανους να έχουν τα φάρμακά τους αφού αδυνατούν πλέον να καταβάλουν την πληρωμή τους στα φαρμακεία)! Είναι άλλωστε γνωστό: «Σκοτώνουν τ΄άλογα όταν γεράσουν!». Συμπληρώσαμε όλο το φάσμα των πιθανών φόνων. Από τη διπλή θέση του θύτη και του θύματος, δολοφονήσαμε και πήραμε στην αγκαλιά μας το πτώμα του έφηβου γιού μας, του αδελφού, της εγκύου συντρόφου μας, του αγέννητου παιδιού μας, του πατέρα μας. Φονεύουμε κάθε μέρα τη μητέρα πατρίδα. Μάτωσε η καρδιά μας, μάτωσαν τα χέρια μας. Ο κύκλος του αίματος τορπιλίζει το παρόν, ναρκοθετεί το μέλλον. Δημιουργεί ηθικά χρέη που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά και που μπροστά τους τα οικονομικά χρέη για τα οποία μόνο μιλάμε θα μοιάζουν νάνοι. Το αίμα ζητά αίμα! Και το παίρνει! Άλλοτε φανερά: το αίμα του άλλου, το αίμα το δικό μας. Άλλοτε υπόγεια: η τρέλα, η κατάθλιψη, οι ψυχοσωματικές αρρώστιες, οι ψυχοπαθητικές αντικοινωνικές συμπεριφορές, οι εξαρτήσεις, τα φονικά ατυχήματα . Η διαφθορά, η εγκληματικότητα, η αποξένωση, η αδιαφορία. Τόσες μάσκες θανάτου! Αν καταλάβουμε ότι είμαστε όλοι συμμέτοχοι στον φόνο, ίσως αναπτυχθεί μια νέα συλλογικότητα. Ίσως το κοινό αίσθημα ενοχής δημιουργήσει τις συνεκτικές δυνάμεις εκεί που η αγάπη όφειλε, αλλά απέτυχε. Ίσως στο τέλος, όπως στην Αρχαία Τραγωδία, προσέλθουμε όλοι, άτομα, κοινωνικές ομάδες, θεσμοί, χωρίς αλαζονεία, όλοι ηττημένοι για τη δημιουργία μιας δικαιότερης Πόλης…
*Ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης είναι Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Υπεύθυνος της «Ομάδας μελέτης για τα Συλλογικά Τραύματα» της Ευρωπαϊκής Ψυχαναλυτικής Ομοσπονδίας
Πηγή: protagon.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου