Argentina.Buenos Aires

Αργεντινή: διδάγματα από την χρεωκοπία μιας χώρας

Η μια αιτία για την χρεωκοπία της αργεντίνικης οικονομίας ήταν το εξωτερικό χρέος ,μια από τις κληρονομιές της χούντας που κυβέρνησε από το 1976 έως το 1983. Η δεύτερη ήταν ότι ο Περονιστής πρόεδρος Κάρλος Μένεμ στην διάρκεια της δεκαετούς προεδρικής του θητείας (1989-1999) ιδιωτικοποίησε την οικονομία της χώρας, ξεπουλώντας έναντι πινακίων φακής την κρατική περιουσία. Η πρώτη από τις δέκα εντολές της κυβέρνησης ήταν: τίποτα δεν θα παραμείνει στο κράτος.

Η δεκαετία Μένεμ διέφθειρε το πολιτικό σύστημα και την Δικαιοσύνη, την οποία ο πρόεδρος της Αργεντινής χρησιμοποίησε για να κουκουλώσει δεκάδες σκάνδαλα . Αυτές τις μέρες διεξάγονται στο Μπουένος Άιρες ανακρίσεις και προκαταρκτικές δίκες για μια παρακρατική-τρομοκρατική υπόθεση, την έκρηξη σε πολεμικό εργοστάσιο το 1995, που στοίχισε την ζωή σε 7 άτομα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η έκρηξη οργανώθηκε από ανθρώπους του προέδρου και ο ίδιος συμμετείχε στην οργάνωση της επιχείρησης ώστε να καταστραφούν στοιχεία για παράνομες πωλήσεις όπλων στην Κροατία και τον Ισημερινό.

Σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, η δεκαετία Μένεμ αποδείχθηκε καταστροφική. Η ισχυρή μεσαία τάξη της χώρας σχεδόν διαλύθηκε προς όφελος των πλουσίων που έγιναν πλουσιότεροι, ενώ οι φτωχοί πολλαπλασιάστηκαν. Το 60% του πληθυσμού βρέθηκε να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και το 20% σε συνθήκες απόλυτης ανέχειας.  Από το κλείσιμο των επιχειρήσεων η ανεργία έφτασε στο 20%. Με την σειρά της η μείωση των θέσεων εργασίας είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των εργατικών διεκδικήσεων αλλά και των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων σε μια χώρα με μεγάλη παράδοση εργατικού κινήματος και προοδευτική εργατική νομοθεσία.
Αποδυναμωμένος από τα συνεχή σκάνδαλα ο Μένεμ αποχώρησε το 1999 για να δώσει την θέση του στον πρόεδρο Φερνάντο Ντε λα Ρούα, που ανήκε στο αντίπαλο των Περονιστών Ριζοσπαστικό Κόμμα. Ο Ντε λα Ρούα είχε κατέβει στις εκλογές με μια σοσιαλδημοκρατική πλατφόρμα που προέβλεπε μεγαλύτερη παρέμβαση του κράτους , αλλά με την ανάληψη της προεδρίας αθέτησε όλες τις υποσχέσεις του συνεχίζοντας κατά βάση την πολιτική του Μένεμ.
Η οικονομική κρίση έφτασε στο απόγειο της το 2001 παράλληλα με την διόγκωση του εξωτερικού χρέους το οποίο η χώρα αδυνατούσε να αποπληρώσει. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς οι Τράπεζες πάγωσαν τις καταθέσεις προκαλώντας βίαιες αντιδράσεις και μια εξέγερση η οποία ανάγκασε σε παραίτηση τον πρόεδρο Ντε λα Ρούα, που προηγουμένως είχε προσπαθήσει να κρατηθεί στην εξουσία κηρύσσοντας τον στρατιωτικό νόμο.
Το διεθνές «οικονομικό θαύμα» σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα είχε χρεωκοπήσει. Μετά την παραίτηση του Ντε λα Ρούα θα ορκισθούν διαδοχικά 3-4 πρόεδροι σε λιγότερο από ένα μήνα. Ο Εντουάρντο Ντουάλντε, πέμπτος κατά σειρά ,καταφέρνει να σχηματίσει μια μεταβατική κυβέρνηση η οποία το 2003 οργανώνει προεδρικές εκλογές. Νικητής είναι ο Νέστορ Κίρσνερ, σύζυγος της σημερινής προέδρου της Αργεντινής Κριστίνας Φερνάντεζ-Κίρσνερ.
Η οικονομική κατάρρευση παρέσυρε και ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της χώρας. Το Ριζοσπαστικό και το Περονικό, τα δύο κόμματα που ουσιαστικά κυβερνούσαν την χώρα τον τελευταίο αιώνα στα διαλείμματα των στρατιωτικών δικτατοριών, βρέθηκαν σε μεγάλη κρίση από την οποία δεν έχουν βγεί ούτε και σήμερα.Το Κομμουνιστικό και το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχουν πολυ μικρή επιρροή.
Ο Νέστορ Κίρσνερ προέρχεται από την παλιά σοσιαλδημοκρατική πτέρυγα των Περονιστών αλλά η έναρξη της θητείας του το 2003 συνδυάστηκε με μια σειρά τομές με το παρελθόν ,με κυριότερη την αλλαγή της υποτελούς τακτικής απέναντι στην Παγκόσμια Τράπεζα και την Ουάσιγκτον. Αμφισβήτησε ένα μέρος του εξωτερικού χρέους ,ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για το υπόλοιπο και το κυριότερο αγνόησε τις επιταγές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δίνοντας βάρος στις δημόσιες επενδύσεις και προσοχή στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα που είχε δημιουργήσει η νεοφιλελεύθερη πολιτική των προκατόχων του.
Χάρις σε μια σειρά ευνοικές διεθνείς οικονομικές συγκυρίες(όπως η άνοδος των τιμών των αγροτικών προιόντων) αλλά στην συμμαχία με την Βενεζουέλα του Ούγκο Τσάβεζ που έσπευσε να βοηθήσει την Αργεντινή κάθε φορά που βρισκόταν σε δύσκολη θέση, η οικονομία ξαναπήρε μπροστά με ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης που έφτασαν στο 8% . Παρ ότι εξαιρετικά δημοφιλής ο Κίρσνερ δεν έθεσε υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές του 2007 παραχωρώντας την θέση του υποψηφίου στην γυναίκα του, γνωστή δικηγόρο και μέλος της Γερουσίας. Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς η Κριστίνα Φερνάντεζ εκλέχθηκε πανηγυρικά πρόεδρος της χώρας ,με τους ψήφους του κόμματος ¨Μέτωπο της Νίκης» που είχε ιδρύσει ο σύζυγος της.
Η πρώτη γυναίκα πρόεδρος στην ιστορία της Αργεντινής ακολουθεί την πολιτική του συζύγου της τόσο στην εξωτερική πολιτική όσο και στην εσωτερική, δίνοντας βάρος στις δημοσίες επενδύσεις και παίρνοντας πίσω κρατικές επιχειρήσεις που είχαν ιδιωτικοποιηθεί την δεκαετία του 90. Μια από τις σημαντικότερες κινήσεις της ήταν η επανακρατικοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων (δες διπλανές στήλες) που είχαν ιδιωτικοποιηθεί είτε ευθέως είτε μέσω ομολόγων που παίζονταν στο παγκόσμιο χρηματιστηριακό καζίνο. Η κυρία Φερνάντε χαρακτήρισε την ιδιωτικοποίηση των ταμείων-που είχε εγκαινιάσει στην Λατινική Αμερική η δικτατορία του Πινοσέτ στην Χιλή- ως «λεηλασία».
Η νέα πρόεδρος έχει ακόμη υποσχεθεί ότι θα αποκαταστήσει την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και των διαχωρισμό των εξουσιών(ο σύζυγος της λόγω της έκτακτης κατάστασης κυβερνούσε συχνά με διατάγματα) και θα δημιουργήσει ένα κοινωνικό και οικονομικό σύστημα «στους αντίποδες του μοντέλου διανομής των πόρων και του πλούτου που επικράτησαν την δεκαετία του 90 κάτω από την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού». Το βέβαιο είναι ότι παρ ότι δεν έχουν ούτε και σήμερα ανατραπεί τα αποτελέσματα από την καταστροφική πολιτική της δεκαετίας του 90, η ζωή για τους Αργεντίνους έχει βελτιωθεί.
Σ. Κούλογλου