Το ανάγλυφο της Σκεπτόμενης Αθηνάς (Νέο Μουσείο της Ακρόπολης)
Η συμμετοχική δημοκρατία της Αθήνας (και άλλων πόλεων για τις οποίες διαθέτουμε λιγότερες πληροφορίες) λειτούργησε για περίπου δύο αιώνες (510-322 π.Χ.) και με κάπως διαφορετική μορφή (ως αυτοδιοίκηση) μέχρι σχεδόν και τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Το παράδειγμα της Αθήνας θέτει μερικά βασικά ερωτήματα-διαπιστώσεις, που δεν έχουν μόνο ιστορική αξία, αλλά μας αφορούν άμεσα: Οφειλόταν η πολιτική, πολιτιστική και εν μέρει στρατιωτική υπεροχή της Αθήνας τον 5ο-4ο αιώνα π.Χ. στη συμμετοχική δημοκρατία; Είναι δυνατόν οι πολλοί, το «πλήθος», να είναι «σοφότεροι» από τους λίγους «ειδικούς»;
Οι απαντήσεις που δίνει ο καθηγητής του Στάνφορντ Τζοζάια Ομπερ στο βιβλίο του Democracy and knowledge είναι καταφατικές. Η σχέση συμμετοχικής δημοκρατίας και αθηναϊκής υπεροχής γίνεται σαφής από δύο συγκρίσεις: της Αθήνας με άλλες ελληνικές πολιτείες (υπήρχαν πάνω από 1.000 τον 5ο αιώνα π.Χ.) και της Αθήνας σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους.
Δείκτης δυναμισμού
Ως προς την πρώτη, η Αθήνα κατατάσσεται πρώτη με διπλή διαφορά από τη δεύτερη (Σπάρτη και τρίτη Συρακούσες) σε έναν δείκτη δυναμισμού που απαρτίζεται από τα ακόλουθα: «φήμη» (αναφορές σε πηγές, ιστορία, θέατρο κτλ.), γεωγραφική έκταση, διεθνή δραστηριότητα (όπου περιλαμβάνεται η οικονομική της δραστηριότητα, που μετρείται έμμεσα από τη συμμετοχή αθηναϊκών νομισμάτων σε «θησαυρούς» που έχουν βρεθεί σε όλη τη Μεσόγειο) και δημόσια έργα.
Ως προς τη δεύτερη, οι περίοδοι της συμμετοχικής δημοκρατίας 510-322 π.Χ. είναι εκείνες που κάνουν την Αθήνα να ξεχωρίζει από τις άλλες ελληνικές πολιτείες. Αντίθετα, στις περιόδους πριν από το 510 π.Χ. (όταν η Αθήνα είχε ολιγαρχικά πολιτεύματα) και μετά το 322 π.Χ. (ξανά ολιγαρχίες ή περιορισμένη δημοκρατία) η Αθήνα δεν ξεχώριζε από τους ανταγωνιστές της.
Η σύγχρονη εμπειρία επιβεβαιώνει την υπεροχή της συμμετοχικής δημοκρατίας ως πολιτεύματος. Η συμμετοχική δημοκρατία κερδίζει έδαφος παντού (εκτός από την Ελλάδα, όπου όλες οι τάσεις φτάνουν, αν φτάσουν, με καθυστέρηση!). Εφαρμόζεται από τον Μεσαίωνα σε πολλά ελβετικά καντόνια, από τη δημιουργία τους στις ΗΠΑ, από το 1995 σε τοπικό και επίπεδο κρατιδίου στη Γερμανία, με τη μορφή δημοψηφισμάτων σε πολλές χώρες: Ιταλία (30 δημοψηφίσματα την περίοδο 1990-2000, Γαλλία, Κάτω Χώρες, Ιρλανδία κτλ.). Το δημοψήφισμα προβλέπεται και από τα ελληνικά συντάγματα, αλλά έχει γίνει ένα μόνο από την επαναφορά της δημοκρατίας, το 1975, για το πολιτειακό. Ετσι, σε σύγκριση με άλλες χώρες, η Ελλάδα παρουσιάζει σοβαρό δημοκρατικό έλλειμμα.
Εμπειρικές μελέτες που έχουν γίνει στην Ελβετία, στη Γερμανία και στις ΗΠΑ επιβεβαιώνουν ομόφωνα την οικονομική υπεροχή της συμμετοχικής έναντι της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας: οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης σε καντόνια, κρατίδια, δήμους κτλ. που εφαρμόζουν τη συμμετοχική δημοκρατία είναι σημαντικά ανώτεροι από εκείνων που δεν την εφαρμόζουν.
Η διάχυση της γνώσης
Οι λόγοι είναι αρκετοί, και ο Ομπερ τους αναλύει τονίζοντας τον κυριότερο: Τη διάχυση της γνώσης, που οδηγεί σε σωστότερες αποφάσεις και σε ένα πλαίσιο θεσμών που ισχυροποιεί μια χώρα και την οδηγεί σε ανάπτυξη (όχι μόνο οικονομική).
Η συμμετοχική δημοκρατία αντιμετωπίζει καλύτερα από την αντιπροσωπευτική ορισμένα σημαντικά θέματα, όπως: Ποιο είναι το ύψος των δημοσίων αγαθών που επιθυμούμε σε σχέση με τη φορολογία που είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε;
Οι απαντήσεις που δίνει ο καθηγητής του Στάνφορντ Τζοζάια Ομπερ στο βιβλίο του Democracy and knowledge είναι καταφατικές. Η σχέση συμμετοχικής δημοκρατίας και αθηναϊκής υπεροχής γίνεται σαφής από δύο συγκρίσεις: της Αθήνας με άλλες ελληνικές πολιτείες (υπήρχαν πάνω από 1.000 τον 5ο αιώνα π.Χ.) και της Αθήνας σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους.
Δείκτης δυναμισμού
Ως προς την πρώτη, η Αθήνα κατατάσσεται πρώτη με διπλή διαφορά από τη δεύτερη (Σπάρτη και τρίτη Συρακούσες) σε έναν δείκτη δυναμισμού που απαρτίζεται από τα ακόλουθα: «φήμη» (αναφορές σε πηγές, ιστορία, θέατρο κτλ.), γεωγραφική έκταση, διεθνή δραστηριότητα (όπου περιλαμβάνεται η οικονομική της δραστηριότητα, που μετρείται έμμεσα από τη συμμετοχή αθηναϊκών νομισμάτων σε «θησαυρούς» που έχουν βρεθεί σε όλη τη Μεσόγειο) και δημόσια έργα.
Ως προς τη δεύτερη, οι περίοδοι της συμμετοχικής δημοκρατίας 510-322 π.Χ. είναι εκείνες που κάνουν την Αθήνα να ξεχωρίζει από τις άλλες ελληνικές πολιτείες. Αντίθετα, στις περιόδους πριν από το 510 π.Χ. (όταν η Αθήνα είχε ολιγαρχικά πολιτεύματα) και μετά το 322 π.Χ. (ξανά ολιγαρχίες ή περιορισμένη δημοκρατία) η Αθήνα δεν ξεχώριζε από τους ανταγωνιστές της.
Η σύγχρονη εμπειρία επιβεβαιώνει την υπεροχή της συμμετοχικής δημοκρατίας ως πολιτεύματος. Η συμμετοχική δημοκρατία κερδίζει έδαφος παντού (εκτός από την Ελλάδα, όπου όλες οι τάσεις φτάνουν, αν φτάσουν, με καθυστέρηση!). Εφαρμόζεται από τον Μεσαίωνα σε πολλά ελβετικά καντόνια, από τη δημιουργία τους στις ΗΠΑ, από το 1995 σε τοπικό και επίπεδο κρατιδίου στη Γερμανία, με τη μορφή δημοψηφισμάτων σε πολλές χώρες: Ιταλία (30 δημοψηφίσματα την περίοδο 1990-2000, Γαλλία, Κάτω Χώρες, Ιρλανδία κτλ.). Το δημοψήφισμα προβλέπεται και από τα ελληνικά συντάγματα, αλλά έχει γίνει ένα μόνο από την επαναφορά της δημοκρατίας, το 1975, για το πολιτειακό. Ετσι, σε σύγκριση με άλλες χώρες, η Ελλάδα παρουσιάζει σοβαρό δημοκρατικό έλλειμμα.
Εμπειρικές μελέτες που έχουν γίνει στην Ελβετία, στη Γερμανία και στις ΗΠΑ επιβεβαιώνουν ομόφωνα την οικονομική υπεροχή της συμμετοχικής έναντι της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας: οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης σε καντόνια, κρατίδια, δήμους κτλ. που εφαρμόζουν τη συμμετοχική δημοκρατία είναι σημαντικά ανώτεροι από εκείνων που δεν την εφαρμόζουν.
Η διάχυση της γνώσης
Οι λόγοι είναι αρκετοί, και ο Ομπερ τους αναλύει τονίζοντας τον κυριότερο: Τη διάχυση της γνώσης, που οδηγεί σε σωστότερες αποφάσεις και σε ένα πλαίσιο θεσμών που ισχυροποιεί μια χώρα και την οδηγεί σε ανάπτυξη (όχι μόνο οικονομική).
Η συμμετοχική δημοκρατία αντιμετωπίζει καλύτερα από την αντιπροσωπευτική ορισμένα σημαντικά θέματα, όπως: Ποιο είναι το ύψος των δημοσίων αγαθών που επιθυμούμε σε σχέση με τη φορολογία που είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου