Η Νεανική Βία υπό το Πρίσμα της Λακανικής Ψυχανάλυσης Κ. Γόγαλης

Η νεανική βία, ως κοινωνικό και ψυχολογικό φαινόμενο, έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες την επιστημονική κοινότητα. Πέρα από τις κοινωνιολογικές ή αναπτυξιακές ερμηνείες, η ψυχανάλυση του Ζακ Λακάν προσφέρει ένα διαφορετικό εννοιολογικό πλαίσιο που φωτίζει τη βία ως σύμπτωμα της αποτυχίας του υποκειμένου να ενταχθεί ομαλά στο συμβολικό πεδίο της γλώσσας και του Νόμου. Το άρθρο αυτό επιχειρεί να αναλύσει τη νεανική βία μέσα από τις βασικές λακανικές κατηγορίες —το Συμβολικό, το Φαντασιακό και το Πραγματικό— και να αναδείξει τη βία όχι ως παθολογία ή ηθική εκτροπή, αλλά ως λόγο του υποκειμένου, ως κραυγή για αναγνώριση και νόημα.

 1. Εισαγωγή: Η ανάγκη ενός διαφορετικού βλέμματος Στην εποχή της κοινωνικής ρευστότητας (Bauman, 2005) και της αποδυνάμωσης των θεσμών, τα φαινόμενα νεανικής βίας λαμβάνουν ολοένα και πιο πολύπλοκες μορφές: σχολική επιθετικότητα, διαδικτυακός εκφοβισμός, αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, ακόμα και βίαιες πράξεις με συμβολικό χαρακτήρα. Οι συνήθεις κοινωνιολογικές προσεγγίσεις τείνουν να αποδίδουν τη βία σε κοινωνικές ανισότητες, οικογενειακή αποδιοργάνωση ή πολιτισμική κρίση. Αν και σημαντικές, αυτές οι προσεγγίσεις συχνά παραβλέπουν το υποκειμενικό υπόβαθρο της βίας, το εσωτερικό βίωμα του νέου που επιχειρεί, μέσω της πράξης, να διατυπώσει κάτι που δεν μπορεί να ειπωθεί. Η ψυχανάλυση του Λακάν (1953/2006) έρχεται να προσφέρει ένα εναλλακτικό βλέμμα. Για τον Λακάν, η βία δεν είναι απλώς αποτέλεσμα κοινωνικών πιέσεων ή ατομικών παρορμήσεων, αλλά σύμπτωμα που αποκαλύπτει τη ρωγμή στη σχέση του υποκειμένου με τη γλώσσα και τον Άλλο. Το υποκείμενο είναι προϊόν του λόγου, της επιθυμίας και των συμβολικών εγγραφών που το περιβάλλουν· όταν αυτές οι εγγραφές αποτύχουν, η πράξη —και συχνά η βίαιη πράξη— γίνεται η μόνη δυνατή μορφή επικοινωνίας. 

 2. Το Συμβολικό και η αποτυχία της εγγραφής Η λακανική θεωρία θεμελιώνεται στην ιδέα ότι το υποκείμενο συγκροτείται εντός του Συμβολικού, 

Θεατρικός Μονόλογος – Ημέρα της Άνοιξης από το ποίημα Spring Day του John Ashbery

John Ashbery 

 (Σκοτάδι. Ένας προβολέας φωτίζει σιγά-σιγά τη σκηνή. Στο κέντρο, ένας άνθρωπος, μόνος. Κοιτάζει προς τα πάνω, σαν να αφουγκράζεται κάτι στον αέρα. Μιλάει αργά, σαν να προσπαθεί να πιάσει τις σκέψεις του.) ΑΝΘΡΩΠΟΣ (σιγανά, σαν να συλλογίζεται) Η άνοιξη... Η άνοιξη είναι ελπίδα. Ένα κυνήγι έξω από τη νύχτα, στα πεζοδρόμια της ημέρας. Σαν τον αέρα που εισπνέεις σε μια πόλη εύθραυστη, φτιαγμένη από χαρτί. Τον κρατάς μέσα σου για λίγο, τον αφήνεις να σε γεμίσει... Και μετά; Εκπνοή. Κι εκείνος επιστρέφει στον κόσμο, χάνεται, γίνεται κάτι άλλο. 

(παύση. Αλλάζει τόνο, σαν να αφηγείται ένα όνειρο) Το βράδυ επιστρέφει. Φέρνει μαζί του αμφιβολίες. Σκέψεις, χιλιάδες σκέψεις, σαν σμήνος που πετά γύρω από το κεφάλι μου. Θέλω να τις διώξω, να τις αποκρούσω, με χέρια, με λόγια, με ό,τι έχω... Αλλά το πρωί, αυτές είναι πάλι εδώ. Μια ψυχρή ελπίδα. Ο αέρας που ήταν χθες, σήμερα είμαι εγώ. (χαμογελάει πικρά, περνάει το χέρι στα μαλλιά του) Το κεφάλι μου γλιστρά από το χέρι. Δεν ξέρω αν πρέπει να γελάσω ή να κλάψω. Τι σημασία έχει; Το να δίνεις και το να παίρνεις είναι ένα. Το σώμα μου χαλαρώνει. Σαν να ξαπλώνω δίπλα σε ένα ρυάκι. (κλείνει τα μάτια, σαν να αισθάνεται κάτι βαθιά) Ξυπνώ. Νιώθω τη δύναμή μου. Τη μυστική γλυκύτητα πριν γίνω ζωή. Γίνομαι και εγώ μια ανταλλαγή. Σχίζομαι από τη μήτρα του χθες, διαλύομαι πριν καν υπάρξω ολοκληρωμένος. (ξαφνικά, αλλάζει διάθεση. Φωνή πιο δυνατή, γεμάτη ορμή) Και τότε, οι ουρανοί ανοίγουν! Το βουνό σταματά να τρέμει! Το σώμα μου μέσα στην αντίφαση του. Πριν από εμάς... Υπήρχαν άλλοι. Πορεύτηκαν πριν από τη μεγάλη αλλαγή, κι όμως... οι μορφές τους ξεθωριάζουν. Τα ονόματά τους χαραγμένα στη γη, σαν αναμνήσεις που αφήσαμε πίσω. (παύση. Κοιτάζει μπροστά, σαν να βλέπει κάτι που έρχεται) Και τώρα... ξεσπάμε! Σαν ποτάμι που σπάει το φράγμα! Όρμησε, νερό, ξεχύσου! Ξεχύσου πάνω από την τρομαγμένη πεδιάδα, άφησε τον κόσμο να καταλάβει! Η αλλαγή είναι τρομερή, αναπόφευκτη. Οι παλιές πληγές ανοίγουν ξανά. Ο χρόνος προχωρά. (σιγά-σιγά, η φωνή του χαμηλώνει, γίνεται σχεδόν ψίθυρος) Το βουνό δεν τρέμει πια. Τα φώτα σβήνουν. Αγόρια, κορίτσια, σκιές του παρελθόντος, περπατούν στη μνήμη. Και ο αέρας... ο αέρας καθρεφτίζει το είναι μας. Μας τραβά πιο πέρα. (σταματά. Παύση. Μετά, με ελπίδα) 

Τι συνέβη; Είσαι ακόμα εδώ. Μαζί μου. Όπως η πορτοκαλιά, που περιμένει να ανθίσει. (σηκώνει τα χέρια, σαν να κρατά κάτι πολύτιμο) Μπορούμε να επιστρέψουμε. Να ξαναζήσουμε. Να αφήσουμε την ιστορία να μας πάρει μαζί της, αν το θέλει. (παύση. Ένα ελαφρύ αεράκι, αόρατο, μοιάζει να περνά από τη σκηνή. Χαμογελά.) Γυρίζουμε μια σελίδα. (κοιτάζει τον ουρανό) 

Τώρα, είτε είναι Πέμπτη είτε καταιγίδα είτε πουλιά που πολεμούν μεταξύ τους... είμαστε ήδη αλλού. Έχουμε κυλήσει σε ένα άλλο όνειρο. (κοιτάζει μπροστά, αποφασισμένος) Τα εμπόδια του χθες δεν υπάρχουν πια. Και τώρα... τώρα θα στραφούμε σε σένα. (κάνει ένα βήμα μπροστά. Ήρεμος, σταθερός.) Εσένα, το εύθραυστο, το αναπτυσσόμενο, το γεμάτο ζωή. (κλείνει τα μάτια, σαν να αφουγκράζεται κάτι βαθιά) Σύντομα, όλη μας η προσοχή θα είναι δική σου. 

(Τα φώτα χαμηλώνουν αργά. Σκοτάδι.)

Κορωνοϊός και Κοινωνικά Δίκτυα

Το ερωτηματολόγιο αυτό αποσκοπεί να ερευνήσει τον τρόπο που χρησιμοποιούνται τα κοινωνικά δίκτυα από τους εφήβους κατά τη διάρκεια της επιβολής καραντίνας ( 10/3-σήμερα) λόγω του κορωναϊού (COVID19). 

Θα χρειαστείτε 5-8 λεπτά για να συμπληρώσετε το ερωτηματολόγιο και θεωρείστε δεδομένο ότι οι απαντήσεις σας είναι εμπιστευτικές. Θα τηρηθεί αυστηρά ο κώδικας δεοντολογίας της ακαδημαϊκής έρευνας. Θα εξασφαλιστεί απόλυτη εχεμύθεια στις απόψεις σας καθώς τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται μόνο σε μορφή ομαδικών αποτελεσμάτων.

Κώστας Γόγαλης Ψυχογεωγραφία

«Το βιβλίο μου ανοίγει και κλείνει με εικόνες ευτυχισμένων πόλεων που συνεχώς αλλάζουν σχήμα και χάνονται, κρυμμένες μέσα σε δυστυχισμένες πόλεις» έλεγε ο ΄Ιταλο Καλβίνο για το βιβλίο του Αόρατες πόλεις. Στις σύγχρονες πόλεις το ενδιαφέρον βρίσκεται στην αμείλικτη ανάγκη για αλλαγή. Αυτήν την αλλαγή προσπαθεί να παρακολουθήσει αλλά και να προκαλέσει η ψυχογεωγραφική έρευνα.

΄Εχοντας την απαρχή της στο κίνημα των καταστασιακών  (situationists) της δεκαετίας του 50, ως ένας από τους άξονες της δραστηριότητας του, η ψυχογεωγραφική έρευνα σε αντίθεση με την γεωγραφία που ερευνά την επίδραση των φυσικών δυνάμεων και των κλιματικών συνθηκών πάνω στον άνθρωπο, ερευνά τις επιδράσεις του γεωγραφικού περιβάλλοντος, οργανωμένου ή όχι, στα συναισθήματα και τη συμπεριφορά των ατόμων. Κάθε άτομο δομεί τη δική του εικόνα της πόλης. Αυτή η εικόνα φτιάχνεται από γεγονότα, αναμνήσεις, εμπειρίες, ιστορίες, μύθους της πόλης, από μη ορατά δεδομένα και όχι μόνο από αρχιτεκτονική, κτήρια και δρόμους.

Η ψυχογεωργαφική έρευνα και η περιπλάνηση (derive) μέσα στην πόλη μπορούν να μεταμορφώσουν το τοπίο των σύγχρονων πόλεων, προκειμένου να αναδυθούν καινούργιες δυνατότητες πραγμάτωσης των ανθρώπινων επιθυμιών. Όπως λέει ο Γκυ Ντεμπόρ «αρκετά ασχοληθήκαμε με την ερμηνεία των παθών ,το θέμα είναι τώρα να βρούμε καινούργια».

Ο Κόνσταντ στο πλαίσιο του ίδιου κινήματος προτείνει μια ουτοπική πόλη, τη Νέα Βαβυλώνα, γεμάτη πάθη και συγκινήσεις, που θα οξύνει τις δημιουργικές προδιαθέσεις των ανθρώπων. Γράφει «Σε τι χρησιμεύουν και οι πιο εκπληκτικές ανακαλύψεις, όταν λείπουν οι προϋποθέσεις για να επωφεληθεί από αυτές, όταν δεν προσθέτουν τίποτα στην ψυχαγωγία, όταν λείπει η φαντασία; Οι νέες κατασκευές για τις πόλεις θα πρέπει να είναι εύπλαστες, για να ανταποκρίνονται σε μια δυναμική αντίληψη της ζωής, δημιουργώντας το περιβάλλον μας σε άμεση σχέση με τους διαρκώς μεταβαλλόμενους τρόπους συμπεριφοράς»

Καλλιτέχνες σήμερα, ακολουθώντας το παράδειγμα των καταστασιακών, δημιουργούν χάρτες με σκοπό να «αποπροσανατολίσουν», που βοηθούν να χαθείς προσδιορίζοντας τον ευατό σου. Στη θέση ονομάτων των πόλεων σημειώνουν συναισθήματα και στη θέση ονομάτων δρόμων, λέξεις με πολιτικό περιεχόμενο. Άλλοι πάλι μετασχηματίζουν το χώρο (land art) ή επεμβαίνουν σε ιστορικά ορόσημα του αστικού περιβάλλοντος με «τύλιγμα» κτηρίων (Κρίστο).

Η γοητεία που ασκεί σήμερα η σκέψη των καταστασιακών, επομένως και η ψυχογεωγραφία, πρέπει να συνδέεται με την ίδια τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης και την ανάγκη για προσωπική/ατομική και κοινοτική αντίσταση. 

Κώστας Γόγαλης

Liquid Love, Facebook and Friendship: a case study Konstantinos Gogalis University of Peloponnese

Abstract

According to Bauman’s Liquid Love (2003 ), the advance in virtual proximity makes human connections frequent and shallower and simultaneously intense and shorter. It makes us wonder if “friendships” on social networks are for “the

good, the pleasant or useful” (Aristotle, Nicomachean Ethics, Book VIII ).

The aim of this study is to investigate three different types of relationships between young Internet users; exclusive Facebook friend, recently added

Facebook friend and exclusive face-to-face friend with regard to social attraction, self-disclosure, predictability, trust, gender, length of relationship, self-esteem and sociability.

A questionnaire was distributed in a private school of Athens to 158 students

with active accounts on Facebook (case study ). The findings show that students

with the largest number of friends in real life, also have a larger number of

friends on Facebook. There is moderate negative correlation between self-esteem

and hours spent on Facebook and moderate positive correlation between

sociality and the number of friends on Facebook. The values of friendship

(social attraction, self-disclosure, predictability, and trust ) within the Facebook

“environment” are always more intense than in that outside Facebook. It was

also found that boys have higher levels of self-esteem and sociability, but the

differences are more pronounced in the former than in the latter.

Teenagers use technology, specifically social networks, to meet their needs.

This use must be understood and analyzed according to their circumstance and

not according to the expectations of adults. Technology is fully integrated into

the their daily routines (Livingstone, 2008: 395 ), thereby reshaping the

environment in which they live, by negotiating their identities and interacting

mostly with peers they know (boyd, 2014: 9-10 ). The search for self and identity

is associated within the context of sociability and friendship. A social network

like Facebook is the frame of reference.

Introduction

“O my friends, there is no friend ”

J. Derrida, The Politics of Friendship

The above quotation, attributed to Aristotle by Derrida1, and the ensuing

debate on friendship (Foucault2, Agamben3 ) are quite indicative of the

ways in which the notion of friendship bisects the social, psychological and

political fields.

Identity: representations and practices Editors Silvia Valencich Frota Marianela Barrios Aquino

Editors’ introduction

Marianela Barrios Aquino  Silvia Frota

University of Sussex University of Lisbon

This there is at least one point that seems to reach agreement: the inter -

disciplinary nature of the study of identity and the necessity thereof.

By interdisciplinarity we mean the possibility presented by the fertile

space between disciplines (McGregor, 2005:4 ) to shed some light upon

the subject of identity, that is to say, to conduct identity studies using

theoretical and methodological frameworks developed under the scrutiny

of different disciplines will result in a unified body of knowledge beyond

that of the individual disciplines. Ideally, the interdisciplinary nature of

the work is such, that “the sum of its parts, the whole has totally different

properties, to the point that the original contributions are no longer

identifiable” (McGregor, 2005:5 ), thus becoming one single, coherent body

of knowledge. This is also first and foremost the perspective of this book,

and the authors here included have greatly succeeded in establishing a

coherent and consistent dialogue between the disciplines involved in their

research.

Although interdisciplinary research seems to be a desired reality, the

realization of this principle should not be taken for granted. As a matter

of fact, in our perspective, it is still an issue to be considered and its success -

ful application should be celebrated as a great success in mediation, to be

attributed to the researcher. Sometimes — perhaps more often than not

— academic prejudice prevails and researchers from different fields look

at each other with a certain lack of confidence or at least with a certain

awkwardness.

We are not only referring to the broader philosophical, theoretical or

ideological side of interdisciplinary work. Instead we are set to consider

some practices that underlie academic fields and that are set in motion

almost surreptitiously /unconsciously. What makes a paper readable?

Which are the criteria or characteristics that determine the quality of a

paper in an academic perspective? What kind of language, structure and

content should an academic paper have? Is there an academic culture or

even an academic identity that should run through all the papers/works

that want to be considered “academic”? Entitled to the academic label?

And where does that ‘culture’ come from?

However, while although the vast majority of scholars would probably

agree upon the value of diversity, the respect of differences, the un avoidable

and healthy, prolific, productive ampleness of interdisciplinary work, they

would probably demand a common ground, something that would make

those texts recognizable as academic papers, infused with academic value.

Manos Spyridakis: The Liminal Worker

The Liminal Worker is about the experience of work, employment, employment insecurity and precariousness, from an anthropological point of view and in a context of high unemployment and crisis in the welfare state of contemporary Greek society. Particular emphasis is placed on how workers conceive of their condition in the workplace, their job deprivation and employment precariousness and how they attempt to deal with the effects these processes have upon their daily lives. In this view, The Liminal Worker points to the fact of a constant condition of liminality as a lived experience of workers in a post-Keynesian and de-industrialised framework, within which they are forcefully detached – in symbolic and pragmatic terms – from their former roles of supposed affluence, as well as from their former secure working trajectories and instead undertake a steady course of de-standardisation, coupled with feelings of ambiguity and bewilderment about their future. For this reason The Liminal Worker attempts to bring to the fore the way workers conceive of this situation through their ethnographic voices and testimonies against the antisocial background of current economic recession and crisis, as well as to contribute to the anthropologically-informed analysis and discussion of work and employment in the European context.

«Dispossession: The Performative in the Political»

Κρίση, κριτική και οι δυνατότητες της πολιτικής

Με την ευκαιρία της έκδοσης του «Dispossession: The Performative in the Political»

 Συνέντευξη της Αθηνάς Αθανασίου και της Τζούντιθ Μπάτλερ

στην Ειρήνη Αβραμοπούλου

μετάφραση:  Δημήτρης Ιωάννου

 Το βιβλίο Dispossession: The Performative in the Political της Judith Butler και της Αθηνάς Αθανασίου που κυκλοφόρησε στις αρχές του 2013 (Polity Press) είναι ένα βιβλίο προκλητικό για τη σκέψη, ένα βιβλίο σημαντικό. Όχι μόνο ακαδημαϊκά (οι σχετικές κριτικές έχουν επισημάνει ήδη τη θεωρητική του συνεισφορά), αλλά και για την πολιτική σκέψη και πράξη, καθώς εισάγει, επερωτά, αλλά και διευρύνει έννοιες κομβικές για την Αριστερά, την πολιτική και τα κινήματα, όπως η αποστέρηση, η αναγνώριση, η πληθυντική επιτελεστικότητα.

Μάνος Χατζιδάκις: "Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι"

Πηγή: www.lifo.gr

"Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενυσχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του.  

 Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε είναι η Παιδεία. Η αληθινή παιδεία και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία. Αυτή η παιδεία που δεν εφησυχάζει ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια.

Γκράφιτι για τον Παύλο Φύσσα. Βαρκελώνη.

Asesinado=Δολοφονημένος 

T. S. Eliot. Four Quartets

Time present and time past

Are both perhaps present in time future, 

And time future contained in time past.

If all time is eternally present

All time is unredeemable.

Γιάννης Ζαϊμάκης: Δημόσια ραδιοφωνία και τηλεόραση

Η κυβερνητική επιλογή του κλεισίματος της ΕΡΤ δεν είναι τυχαία. Αποτελεί δείγμα μιας στρατηγικής διακυβέρνησης υψηλού ρίσκου, σε μια περίοδο κατά την οποία το αφήγημα του success story δείχνει να αποδομείται. Για το επικοινωνιακό επιτελείο Σαμαρά, η «αμαρτωλή» ΕΡΤ αποτελούσε το ιδανικό πλαίσιο για την προβολή ενός εξουσιαστικού μοντέλου διακυβέρνησης με πολλούς αποδέκτες. Στο εσωτερικό, η εφαρμογή του δόγματος «νόμος και τάξη» θα ενίσχυε την ιδεολογική κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας σε ένα συντηρητικό ακροατήριο, μέρος του οποίου έχει αγκιστρωθεί στη Χρυσή Αυγή. Στο εξωτερικό, θα έδινε ένα ισχυρό μήνυμα στα πολιτικά ιερατεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΔΝΤ, για την άμεση επιβολή των «αναγκαίων μεταρρυθμίσεων».

Πίσω από τους ατυχείς πολιτικούς τακτικισμούς της κυβέρνησης μπορούμε να αναγνωρίσουμε την προσδοκία μιας νεοφιλελεύθερης θεραπείας-σοκ, που διεκδικεί τον έλεγχο των μέσων πολιτιστικής παραγωγής και των εργασιακών σχέσεων στο χώρο των ΜΜΕ, καθώς και την εδραίωση ενός κλίματος γενικευμένης εργασιακής ανασφάλειας. Η ρήξη με τα πολιτισμικά σύμβολα του παρελθόντος συνοδευόταν από την ενίσχυση της αβεβαιότητας μιας νέας τάξης ελλήνων πρεκάριων, που ζουν υπό συνθήκες εξαθλίωσης, με αβέβαιο εργασιακό μέλλον, χωρίς εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, οράματα και μισθολογικές προσδοκίες.